Stolica Cypru jest miastem symbolicznym, rozdartym podobnie jak cały kraj. Jedna część Nikozji znajduje się w rękach cypryjskich Greków, w drugiej władzę sprawują cypryjscy Turcy. Podobnie podzielony jest cały dystrykt Nikozja.
To miasto murem podzielone każdego dnia przypomina o trudnej historii Cypru i skomplikowanej współczesności. Choć obie strony wykonują wobec siebie drobne gesty współpracy, wciąż jest to jednak bolesne rozdarcie. Na szczęście część muru rozebrano i umożliwiono przekraczanie granicy na podstawie paszportu, miasto rozwija się, wykorzystując swój stołeczny charakter – zarówno ze strony południowej, jak i północnej.
Odmienna i charakterna
Nikozja w przeciwieństwie do innych dużych miast na Cyprze nie leży nad morzem, przez co nie ma uroku wakacyjnego kurortu. Mniej tam turystów, mniej inwestycji i zdecydowanie mniej beztroski. Obecność wojsk ONZ, pilnujących granicy, nie pozostaje bez wpływu na ogólną atmosferę miasta. Poza tym jednak stolica żyje swoim życiem, a właściwie dwoma niezależnymi życiami.
Współczesna Nikozja (Lefkosia) w czasach najdawniejszych nazywała się Ledra. Znaczenie zyskała w czasach bizantyjskich, rozkwitała za rządów rodu Lusignanów. Gdy na wyspie rozgościli się przedstawiciele Republiki Weneckiej, znaczenie miast nieznajdujących się wzdłuż szlaków nadmorskich zmalało, ale naprawdę trudne czasy nastały dla Nikozji po inwazji osmańskiej w XVI w. Kiedy w XIX w. wyspę przejęli Brytyjczycy, miasto wciąż pozostawało w strefie różnych walk i niepokojów. Dwudziesty wiek nie przyniósł uspokojenia i do dziś jest to miejsce na swój sposób opuszczone. Przez środek starego miasta przeciągnięto mur graniczny, część budynków musiała pozostać niezamieszkała, władze odpuściły remonty. To się powoli zmienia, ale Nikozja nadal ma wiele do nadrobienia.
Nikozja południowa
W znajdującej się w granicach Republiki Cypru południowej część miasta na uwagę zasługują potężne mury weneckie wzniesione w XVI wieku podczas przygotowań do obrony przed najazdem osmańskim. Oplatały one kiedyś całe miasto, w wyniku podziału Nikozji znalazły się po obu stronach granicy. Z jedenastu bastionów pięć znalazło się po stronie północnej, pięć po południowej, a jeden leży w strefie buforowej pod kontrolą ONZ. Przez mury można było przejść trzema historycznymi bramami: Pafos, Famagusta i Kireńska, dziś najbardziej efektowna i odrestaurowana jest Famagusta. Część fortyfikacji zagospodarowano na obiekty użyteczności publicznej. Aby docenić ogrom tego przedsięwzięcia obronnego, warto spojrzeć na nie z zewnątrz, opuszczając starą część miasta.
Długa i skomplikowana historia miasta sprawiła, że w bliskim sąsiedztwie znajdują się tu świątynie różnych wyznań, na przykład meczet Omara, prawosławna katedra św. Jana Teologa czy katedra św. Jana Chrzciciela wzniesiona w miejscu dawnych zabudowań benedyktyńskich. W pobliżu można też zobaczyć Pałac Arcybiskupi, łaźnie Omara czy dom dragomana. Na uwagę zasługują ciekawe muzea, opowiadające historię Cypru i miasta – Muzeum Cypru, Muzeum Miejskie Leventis, Muzeum Bizantyńskie, Cypryjskie Muzeum Sztuki Ludowej, Muzeum Jubilerstwa Cypryjskiego i Muzeum Poczty. W pobliżu granicy, w dzielnicy Chrysaliniotissa, można poczuć atmosferę dawnej społeczności tureckiej. A odrestaurowana dzielnica Laiki Geitonia stała się centrum turystycznym. Pełno tam ładnych uliczek, restauracji, kawiarni i sklepów z pamiątkami. Przy głównej miejskiej ulicy Ledra znajduje się piesze przejście graniczne, samochody mogą przekraczać granicę kilka kilometrów dalej.
Nikozja północna
Północna część Nikozji uznawana jest przez Republikę Cypryjską za teren okupowany, a mieszkańcy Tureckiej Republiki Cypru Północnego uważają, że jest to stolica ich państwa. Można ją odwiedzić na podstawie paszportu. Warto to zrobić, ponieważ po drugiej stronie granicy znajduje się kilka interesujących zabytków. Poza tym w ostatnich latach miejscowe władze zainwestowały w odnowienie wielu miejsc i stworzenie przestrzeni przyjaznej dla turystów. Obecny meczet Sellima to dawna katedra św. Zofii, o której mówiono, że była jedną z najpiękniejszych w tej części świata, niestety potem pozbawiono ją wszelkich elementów dekoracyjnych. W pobliżu znajduje się lapidarium, gdzie zgromadzono różne elementy architektoniczne zebrane z kościołów i rozbieranych pałaców. W okolicy warto też zobaczyć bedesten, czyli dawne targowisko pod dachem, stworzone w miejscu kościoła św. Mikołaja, w ostatnich latach odnowione i zamienione w obiekt kulturalny. Z kolei Wielki Zajazd z XVI wieku służył podróżującym kupcom, znajdowała się tu gospoda, miejsca noclegowe i magazyny. To piękny przykład architektury osmańskiej, dziś odrestaurowany i udostępniony do celów handlowych i gastronomicznych. Mniejszy, ale również wart odwiedzenia jest drugi dawny zajazd zwany Zajazdem Hazardzistów. Z trzech bram wjazdowych do otoczonego murami starego miasta na terenie północnej Nikozji znajduje się brama Kireńska, nie tak efektowna jak Famagusta po drugiej stronie miasta. W zachodniej części starego miasta znajduje się dzielnica Arabahmet, w której zachowało się wiele wspływów osmańskich. Jest tu między innymi meczet i rezydencja Derwisza Paszy. Z miejscowych muzeów warto polecić Muzeum Etnograficzne, a miłośnicy starych ksiąg powinni odwiedzić Bibliotekę Sułtana Mahmuda.
