Choć Cypr kojarzy się głównie z wakacyjnym wypoczynkiem, plażami i spacerami, warto tu przyjechać również z powodu zabytków. Aż trzy z nich znajdują się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Zapierające dech w piersiach mozaiki
Jako pierwszy już w 1980 roku na liście UNESCO znalazł się kompleks archeologiczny w Pafos. Nie jest to jeden obiekt, przyjemność oglądania tego zabytku rozłożona jest na dwa miejsca i wiele historycznych pozostałości. Pierwsza lokalizacja to park archeologiczny w Kato Pafos, nadmorskiej części miasta Pafos. Znajdują się tam pozostałości starożytnego miasta Nea Pafos (Nowego Pafos). Zachowane zabytki pochodzą z różnych okresów, od IV wieku p.n.e. do średniowiecza, jednak zdecydowana większość to czasy rzymskie. Do obejrzenia są pozostałości budowli o różnych charakterze – odeon, agora, asklepiejon, zamek, wille, cmentarz, wczesnochrześcijańska bazylika. Wśród wielu atrakcji zgromadzonych na obszarze ponad 200 hektarów wyróżniają się wille z mozaikami i Grobowce Królów. Znajdujące się nieco na uboczu grobowce zawdzięczają swą nazwę nie pochowanym tu królom, a imponującemu wyglądowi. Rozłożone na różnych poziomach grupy grobowców urzekają strukturą i tajemniczą atmosferą. Jednak tym, co najbardziej zachwyca w Nea Pafos, są pozostałości starożytnych willi z mozaikami. Na terenie czterech willi nazwanych imionami mitycznych bohaterów – Dionizosa, Ajona, Tezeusza i Orfeusza – znajdują się doskonale zachowane, niezwykle kunsztowne mozaiki podłogowe przedstawiające sceny związane z poszczególnymi patronami willi. Zostały odkryte przez przypadek podczas prac rolnych na początku lat 60. XX wieku, w ich przywracaniu światu brali udział również polscy archeolodzy. Są świadectwem dużej zamożności starożytnego Pafos, przygotowanie tak skomplikowanych mozaik wymagało artystycznego kunsztu i sporych nakładów finansowych.
Druga lokalizacja tego archeologicznego kompleksu to Kouklia, wioska położona 16 kilometrów od Pafos. Znajdowało się tam stare Pafos, Palaipafos, zanim zostało przeniesione w obecne rejony. Zachowały się ruiny dawnego miasta oraz pozostałości świątyni Afrodyty, która wedle przekazów miała się właśnie w okolicach tego miejsca narodzić z morskiej piany. Z tego powodu Palaipafos było ważnym miejscem kultu religijnego w starożytności.
Malowane kościoły w górach
W 1985 roku na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO pojawił się kolejny zabytek z Cypru. I po raz kolejny nie jest to jeden obiekt, a cały kompleks. Tym razem chodzi o dziedzictwo bizantyjskie. 10 kościołów znajdujących się w górach Trodos w głębi lądu to przykład wiejskiej architektury sakralnej. Dzięki położeniu z dala od głównych szlaków ominęło je wiele wojennych zawieruch i przetrwały w bardzo dobrym stanie, ocalały także malowidła naścienne prezentujące sztukę bizantyjską i postbizantyjską na Cyprze. Do kompleksu należą kościoły i klasztory – Agios Nikolaos tis Stegis, Agios Ionannis Lampadistis, Panagia Phorviotissa (Asinou), Panagia tou Arakou, Panagia tou Moutoulla, Archangelos Michail, Timios Stavros, Panagia Podhithou, Stavros Agiasmati i Agia Sotira tou Soteros. Najstarsze z nich pochodzą z XI wieku, najpóźniejsze to XVI wiek, pokazują więc rozwój architektury i malarstwa na przestrzeni stuleci. Dodatkową atrakcją związaną ze zwiedzaniem malowanych kościołów jest ich piękne położenie, w górskich krajobrazach, z dala od najbardziej turystycznych miejsc na wyspie.
Neolityczny skarb
Na kolejny wpis na listę światowego dziedzictwa Cypr czekał do 1998 roku, gdy to do zacnego grona najbardziej wartościowych zabytków trafiło kolejne stanowisko archeologiczne – tym razem osada neolityczna Choirokoitia, położona w dystrykcie Larnaka. Miejsce to, datowane na VI tysiąclecie p.n.e., uznawane jest za niezwykle ważne świadectwo rozwoju cywilizacji neolitycznej we wschodniej części Morza Śródziemnego. Wskazuje rolę prehistorycznego Cypru w przekazywaniu kultury Bliskiego Wschodu do świata europejskiego. Wykopaliska pokazują, że osada składała się z okrągłych domów zbudowanych z cegły i kamienia, przykrytych płaskimi dachami. Cała osada została stworzona zgodnie z wcześniej przyjętym planem, co potwierdza dobrze zorganizowaną organizację społeczną. Podczas wizyty w tym miejscu warto mieć w pamięci, że stanowisko archeologiczne to tylko część osady, wciąż jeszcze nie wszystko zostało odsłonięte. Na wykopaliskach zabezpieczono odnalezione elementy, nie ingerując w ich strukturę. Zrekonstruowano pięć domów i fragment muru obronnego, ale zrobiono to poza oryginalnym terenem, tak aby nie naruszać historycznego znaleziska. Dzięki temu zwiedzającym łatwiej wyobrazić sobie dawny wygląd najważniejszych elementów osady, a jednocześnie zachowano spójność i pełną wiarygodność wykopalisk.
